ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ

Τετάρτη 14 Οκτωβρίου 2009

ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΛΑ Η ΛΙΓΑ 60 ΧΡΟΝΙΑ;;




Δεν ξέρω αν τα 60 χρόνια είναι πολλά ή λίγα.



Ανήκω σ'αυτή την περίεργη γενιά της μεταπολίτευσης που δεν έζησε πόλεμο, κατοχή , εμφύλιο, χούντα (πολύ μικρός τότε για την ακρίβεια). Η γενιά που μεγάλωσε με "δημοκρατία" με "αλλαγή", με συγκυβέρνηση, με εκσυγχρονισμό, με νέα διακυβέρνηση.



Έτσι το να καταπιαστώ με μια περίοδο που τελείωσε οριστικά πριν από 60 χρόνια ίσως φαντάζει εξωγήινο για κάποιον της γενιάς μου. Όμως πάντα πίστευα ότι όσο κοιτάς στο παρελθόν τόσο αντιλαμβάνεσαι καλύτερα το μέλλον.



Έτσι λοιπον η περίοδος του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα έχει να διδάξει κι αυτή αρκετά.



Αφορμή μου έδωσε η καινούργια ταινία του Παντ. Βούλγαρη "Ψυχή Βαθιά" που θα βγει σε λίγες μέρες στους κινηματογράφους...



Ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα δεν συνέβη ξαφνικά. Προετοιμάστηκε πολύ πριν την απελευθέρωση της Ελλάδας (12-10-1944) και επιβλήθηκε δυό χρόνια αργότερα.



Το 1944 και ενώ η Ελλάδα ετοιμαζόταν για την απελευθέρωση η ηγεσία του ΕΑΜ δέχθηκε έντονες πιέσεις ώστε ο ΕΛΑΣ (το στρατιωτικό τμήμα του ΕΑΜ) να υπαχθεί σε ένα "εθνικό στρατό" υπό την αρχηγία του Άγγλου διοικητή. Τότε υπογράφησαν από την ηγεσία του ΕΑΜ οι συμφωνίες της Καζέρτας και του Λιβάνου που σε αντάλλαγμα στο ΕΑΜ παραχωρούσαν 6 υπουργεία στη μεταπολεμική Ελλάδα σε κυβέρνηση "εθνικής ενότητας" υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου (παππού του σημερινού πρωθυπουργού).



Θα πρέπει να αναφέρω ότι η πολιτική ηγεσία της Ελάδος σε όλη τη διάρκεια της κατοχής και της αντίστασης βρισκόταν στην Αίγυπτο "εξόριστη".



Τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1944(Δεκεμβριανά),μετά και την παραίτηση των ΕΑΜικών υπουργών, οδήγησαν στη συμφωνία της Βάρκιζας όπου οι αντάρτες του ΕΛΑΣ διατάχτηκαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους σε μια προσπάθεια δημιουργίας εθνικού στρατού. Είχε προηγηθεί η ήττα των δυνάμεων του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ στη "μάχη της Αθήνας", μετά την ωμή επέμβαση των Άγγλων υπέρ των κυβερνητικών δυνάμεων.



Η συμφωνία της Βάρκιζας είχε δύο βασικά σημεία:



Το πρώτο τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ και το δεύτερο την αμνήστευση των αδικημάτων της περιόδου της αντίστασης και των Δεκεμβριανών.



Ατυχώς κανένα από τα δύο δεν τηρήθηκε.



Ο Άρης Βελουχιώτης βλέποντας πολύ πριν το τί θα συμβεί είχε έρθει σε ανοιχτή διαφωνία με την ηγεσία του ΚΚΕ (κύριου άξονα καθοδήγησης του ΕΑΜ) ενώ από την άλλη μεριά οι διώξεις εναντίον αριστερών αγωνιστών εντάθηκαν με την εμφάνιση παρακρατικών ομάδων και σχηματισμών.



Σ'αυτό το κομβικό σημείο, ο Νίκος Ζαχαριάδης επιστρέφει από το στρατόπεδο του Νταχάου και αναλαμβάνει την γενική γραμματεία του ΚΚΕ. Ο Βελουχιώτης επίσης συγκρούεται μαζί του και αποφασίζει να ακολουθήσει δική του μοναχική πορεία με λίγους συντρόφους του.



Αυτό οδηγεί το ΚΚΕ να αποκυρήξει τον Βελουχιώτη στα μέσα Ιουνίου με επίσημη ανακοίνωση στο Ριζοσπάστη, μόλις δύο ημέρες προτού το απόσπασμα του Άρη πέσει σε ενέδρα κυβερνητικών με αποτέλεσμα την αυτοκτονία του πρωτοκαπετάνου του ΕΛΑΣ.



Οι κυβερνητικοί-παρακρατικοί, σε επίδειξη δύναμης δεν δίστασαν να αναρτήσουν τα κεφάλια των Άρη και Τζαβέλλα (πρωτοπαλίκαρο του Βελουχιώτη) σε φανοστάτες στην πλατεία των Τρικάλων προς παραδειγματισμό.



Η πορεία προς τον εμφύλιο μοιάζει πλέον προδιαγεγραμμένη.



Τα γεγονότα οδηγούν τάχιστα προς τα κει. Η άρνηση του ΚΚΕ να πάρει μέρος στις εκλογές που προκυρρήσονται για το Μάρτιο του 1946, και η επίθεση ανταρτών στο σταθμό Χωροφυλακής του Λιτοχώρου απλά επιταχύνουν τις εξελίξεις. Σε όλη αυτή την χρονική περίοδο από τη συμφωνία της Βάρκιζας (Φεβρουάριος του '45) μέχρι το Μάρτιο του '46 η τρομοκρατία των παρακρατικών στην ύπαιθρο ειδικά ,εναντίον των αριστερών,συνεχίζεται αμείωτη.



Έτσι φαίνεται πως για το ΚΚΕ και τον ηγέτη του Νίκο Ζαχαριάδη ο δρόμος προς το "δεύτερο αντάρτικο" δεν έχει επιστροφή. Επίσημα κείμενα του ΚΚΕ αποκαλύπτουν πως τα όπλα του ΕΛΑΣ δεν είχαν παραδωθεί όλα κατά την συμφωνία της Βάρκιζας αλλά πλείστα εξ'αυτών είχαν κρυφτεί για "πιθανή μελλοντική χρήση".



Έτσι η 30η προς 31η Μαρτίου 1946 ορίζεται ως η επίσημη έναρξη του εμφυλίου στην Ελλάδα.



Ένας πόλεμος που πραγματικά τσάκισε μια χώρα που λογικά θα έπρεπε να συνέρχεται από την καταστροφή του πολέμου όπως όλες οι ευρωπαικές χώρες.



Μάχες επί μαχών, αδέλφια να πολεμούν σε αντίπαλα στρατόπεδα, φόνοι, ξυλοδαρμοί, εξορίες, βασανισμοί, εκτοπίσεις. Ξερίζωμα χωριών, καταστροφές ανυπολόγιστες σε όλη τη χώρα. Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδος (ο στρατός της Αριστεράς) κρατάει γερά για περισσότερο από δύο χρόνια μεγάλα τμήματα της υπαίθρου, όταν πλέον στο παιχνίδι μπαίνουν οι Αμερικανοί σύμμαχοι που διαδέχονται τους Άγγλους στην "επίβλεψη" της Ελλάδας.



Χρησιμοποιώντας τακτικές καινοφανείς όπως εκκενώσεις χωριών για να μην ανεφοδιάζονται οι αντάρτες ή χρήση δοκιμαστικά και αυτών των βοβμών Napalm, αρχίζουν να γέρνουν οριστικά την πλάστιγγα προς το μέρος των κυβερνητικών δυνάμεων. Το ανέκδοτο ήταν ότι οι κάτοικοι των χωριών που αναγκάζονταν απο τον κυβερνητικό στρατό να εκκενώσουν τα σπίτια τους ονομάζονταν "ανταρτόπληκτοι" λες και οι αντάρτες τους είχαν αναγκάσει να φύγουν. Ήταν και το πρώτο ρεύμα μαζικής μετανάστευσης προς τις πόλεις...



Στο "αντάρτικο" συμμετείχαν και αρκετοί "σλαβομακεδόνες" με την πλευρά του ΔΣΕ. Το ΚΚΕ με την 5η ολομέλειά του θεώρησε υποχρέωσή του να ευχαριστήσει αυτή την πληθυσμιακή ομάδα μιλώντας για αυτοδιάθεσή τους και αυτοπροσδιορισμό τους σε μια βαλκανική ομοσπονδία Λαικών δημοκρατιών, θέση την οποία "μάζεψε" λίγο αργότερα το ΚΚΕ, μιας και πατούσε πάνω σε μια πολύ ευαίσθητη χορδή των Ελλήνων της Μακεδονίας!



Η οριστική ήττα των δυνάμεων του ΔΣΕ στο Γράμμο και η υποχώρησή τους στην Αλβανία στα τέλη του Αυγούστου του 1949 σήμανε την οριστική λήξη του δράματος του εμφυλίου πολέμου και την αρχή μιας νέας σειράς διώξεων των πάσης φύσεως αριστερών ιδεών με αποτέλεσμα νέες εκτοπίσεις, νέους βασανισμούς, φυλακίσεις κλπ



Ένα τραγικό κεφάλαιο της ιστορίας της Ελλάδας έκλεινε και ένα ακόμη τραγικότερο άνοιγε για τους ηττημένους του εμφυλίου.



Τα λάθη ανήκουν σε όλες τις πλευρές. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι πάντα για μια ήττα φταίνε οι "άλλοι". Μερικές φορές είναι και οι επιλογές που εμείς οι ίδιοι κάνουμε. Οπως η επιλογή της "αποκύρηξης" του Τίτο της Γιουγκοσλαβίας,έστω και συγκαλυμένα από το ΚΚΕ το '47 προς ικανοποίηση του ΚΚΣοβ.Ενωσης, πράγμα που στέρησε εφόδια από τον ΔΣΕ αλλά και οδήγησε στο κλείσιμο των συνόρων λίγο αργότερα ,αφήνοντας τους μαχητές του ΔΣΕ χωρίς εναλλακτικές. Ή ακόμη για πολλούς μέγα λάθος της ηγεσίας του ΚΚΕ ήταν η απόφαση για αποχή στις εκλογές του '46, όπου σύμφωνα με εκτιμήσεις η αριστερά θα λάμβανε τουλάχιστον 30% των εδρών.

Το χειρότερο βέβαια όλων είναι η απώλεια περίπου 70.000 ανθρώπων(και από τις δύο μεριές) ως επί το πλείστον νέων, δυναμικό πολύ χρήσιμο στην ανασυγκρότηση της χώρας μετά τον πόλεμο.

5 σχόλια:

chrismos είπε...

Λίγα μόνο σχόλια στην σύντομη αναδρομή στην ιστορία του Ελληνικού εμφυλίου.
1.Ο ρόλος του Γ. Παπανδρεού στον Λίβανο δεν ήταν τόσο "ενωτικός" όσο αφήνεται να διαφανεί στο κείμενό σου.
Στην συνάντηση αυτή ο Γ.Π υπηρέτησε πιστά τα Αγγλικά σχέδια, βάζοντας παρακαταθήκες για τις μετέπειτα εξελίξεις.
2.Σωστή η αναφορά ότι "υπήρξαν λάθη και από τις δύο πλευρές", όμως δε θα πρέπει μέσα από αόριστες διατυπώσεις και αναφορές σκόρπιων γεγονότων, οι οποίες αποσκοπούν στον "ισοζυγισμένο" επιμερισμό ευθυνών, να δημιουργείται σύγχυση για το ποιος προκάλεσε τελικά τον εμφύλιο.
Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι οι άνθρωποι οι οποίοι κατέφυγαν στο βουνό και στο αντάρτικο ήταν "ντεσπεράντος" δηλαδή απελπισμένοι και μη έχοντες άλλη επιλογή προκειμένου να γλυτώσουν την σφαγή, τις φυλακές και πολλά άλλα.

dentist1924 είπε...

Δεν νομίζω Χρήστο, να υπονοώ ότι ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν ενωτικός. Φυσικά και έπαιξε το παιχνίδι των Άγγλων, άλλωστε ήταν φανατικά αντικομμουνιστής (βλ. Γ. Παπανδρέου: "Η απελευθέρωσις της Ελλάδος"). Το ότι παραιτήθηκε στα Δεκεμβριανά σαφώς και δεν τον σώζει. Όσο για την τρομοκρατία στην ύπαιθρο ιδιαίτερα νομίζω ότι το αναφέρω σαφώς ως αιτία έναρξης του εμφυλίου.
Από την άλλη το να εθελοτυφλεί η Αριστερά (ένα τμήμα της) ότι όλα ήταν "καλώς καμωμένα" ε, δεν την τιμά ιδιαίτερα. Διαφωνείς για κάποιο απ'αυτά που αναφέρω; Δεν έγειραν κι αυτά απ'τη μεριά τους την έκβαση της αναμέτρησης προς την κυβερνητική πλευρά; Την απώλεια 70000 ανθρώπων την αναφέρω ως "το γαμώτο" για τη χαμένη ευκαιρία ανασυγκρότησης μιας Ελλάδας που έδωσε αρκετό αίμα στον Πόλεμο ήδη.
Πάντως σε καμμιά περίπτωση δεν πάω να ισοσκελίσω τις ευθύνες των δύο πλευρών για τον εμφύλιο, αλλά δεν μπορώ να παραβλέψω τα λάθη ειδικά της ηγεσίας του ΚΚΕ τότε ως προς το χειρισμό καταστάσεων.

dentist1924 είπε...

Επίσης αν το ξαναδείς έχω εισαγωγικά τόσο στο "εθνικής ενότητας" όσο και στο "εθνικός στρατός", αναφέρω δε καθαρά ότι υπήρξαν έντονες πιέσεις στην ηγεσία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ για συμμετοχή στην μετακατοχική κυβέρνηση. Ακόμη και το "εξόριστη" το έχω σε εισαγωγικά γιατί είναι καθαρά ειρωνικός υπαινιγμός...
Αυτά...

chrismos είπε...

Δε σε παρεξήγησα Γιάννη, τουλάχιστον με την έννοια ότι υπαινίχθηκα ότι προσπαθείς να δικαιολογήσεις τα εγκλήματα κάποια πλευράς.
Αυτό που ήθελα να πω ήταν ότι το κείμενό σου εντάσεται στην λογική της ψύχραιμης αντιμετώπισης του θέματος και της λεγόμενης "εθνικής συμφιλίωσης" (όπως άλλωστε και η ταινία του Βούλγαρη την οποία είδα το περασμένο Σάββατο...), η οποία εκφράζεται με το "στρογγύλεμα" κάποιων δυσάρεστων γεγονότων.
Και τα "στρογγυλέματα" δεν είναι πάντοτε χρήσιμα στην προσπάθεια δημιουργίας μιας διδακτικής ιστορικής μνήμης.

dentist1924 είπε...

Δεν προσπαθώ να στρογγυλέψω. Αποδίδω όμως ευθύνες για την ήττα, όπως θα το'κανα για κάθε ήττα. Δεν ανακαλύπτω την Αμερική, πολλοί πρωταγωνιστές της περιόδου το'χουν κάνει ήδη. από την άλλη δεν επαινώ την ταινία την οποία είδα, αλλά δεν ξεχνώ πως είναι μια μυθοπλασία στα πλαίσια της "εθνικής συμφιλίωσης". Δεν μπορώ να απαιτήσω από το σκηνοθέτη να κάνει ακριβή ιστορική ανάλυση, αυτό το κάνουν άλλοι. Σου προτείνω αν έρθει εκεί και μια άλλη ταινία ντοκυμαντέρ με τίτλο "η ζωή στους βράχους" με μαρτυρίες γυναικών από την αντίσταση και τον εμφύλιο.
Στην ανάμνηση μιας ηρωικής αντίστασης δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε στα λάθη. Τα εγκλήματα της άλλης πλευράς είναι δεδομένα. Τα δικά μας λάθη γιατί αρνούμαστε να τα δούμε;;;